Laura Perls: Η Επίγνωση του Θανάτου και η Δημιουργικότητα

Laura Perls: H Επίγνωση του Θανάτου και η Δημιουργικότητα

Κωνσταντίνος Κώστας

Ο θάνατος αποτελεί πεπρωμένο, δηλαδή κάτι που δεν μπορεί ν’ αλλάξει και το οποίο όλοι μας θα βιώσουμε. Θα είναι η τελευταία (;) μας εμπειρία.

Ο Erich Fromm (1978) μάς λέει πως η μόνη σίγουρη πρόβλεψη που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος είναι ότι θα πεθάνει.

Ο Karl Jaspers, ένας από τους σπουδαιότερους στοχαστές του εικοστού αιώνα, επισημαίνει πως ο θάνατος είναι μία από τις τέσσερις οριακές καταστάσεις: θάνατος, τυχαίο, οδύνη και ενοχή∙ τα αμετάθετα όρια της ύπαρξής μας, επάνω στα οποία όλοι μας προσκρούουμε (1997).

Ο Irvin Yalom (1980) συμπεριλαμβάνει το θάνατο στις τέσσερις έσχατες έγνοιες της ζωής: θάνατος, ελευθερία, υπαρξιακή απομόνωση, απουσία νοήματος.

Ο θάνατος εργάζεται πάνω μας συγχρόνως με τη ζωή, όπως θα έλεγε και ο Εμπεδοκλής (Τζαβάρας, 1988).

Για τους παραπάνω στοχαστές, και όχι μόνο, η επίγνωση του θανάτου μπορεί να δώσει νόημα, να γονιμοποιήσει τη ζωή μας και να μάς ωθήσει σε δημιουργική έκφραση και δραστηριότητα.

Ένα από τα ομορφότερα κείμενα πάνω στο θέμα ανήκει στην Laura Perls, σύζυγο του Fritz Perls και συνδημιουργό της Θεραπείας Gestalt. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Laura Perls υπήρξε ιδιαίτερα καλλιεργημένη στα ζητήματα της τέχνης∙ είχε σπουδάσει χορό και ήταν εξαιρετική πιανίστρια. Να τι μας λέει:

«[…] Είμαι βαθιά πεπεισμένη ότι το βασικό πρόβλημα της ζωής, κι όχι μόνο της θεραπείας, είναι: πώς να γίνει βιώσιμη η ζωή για ένα πλάσμα του οποίου το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι, αφενός, ότι έχει επίγνωση του εαυτού του ως μοναδικού ατόμου και, αφετέρου, ότι έχει επίγνωση της θνητότητάς του. Το πρώτο τού δίνει ένα συναίσθημα ακαταμάχητης σπουδαιότητας σαν να είναι το κέντρο του κόσμου και, το δεύτερο, ένα συναίσθημα μηδαμινότητας ότι δεν είναι παρά ένας κόκκος άμμου μέσα στο Σύμπαν. Εγκλωβισμένος ανάμεσα σε αυτούς τους πόλους δονείται σε μια κατάσταση αναπόφευκτης έντασης και άγχους η οποία φαίνεται, τουλάχιστον για το σύγχρονο δυτικό άνθρωπο, χωρίς διέξοδο και η οποία έχει οδηγήσει στην ανάδυση ποικίλων νευρωτικών λύσεων. Εάν η επίγνωση και η έκφραση της μοναδικότητας και της ατομικότητας κατασταλούν, τότε καταλήγουμε στην ομοιομορφία, την ανία και την έσχατη απουσία νοήματος της μαζικής κουλτούρας, στην οποία η επίγνωση του ίδιου μας του θανάτου καθίσταται τόσο ανυπόφορη, ώστε θα πρέπει να την αποποιηθούμε με κάθε τίμημα.

»[…] Η αληθινή δημιουργικότητα, σύμφωνα με την εμπειρία μου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επίγνωση της θνητότητας. Όσο πιο καθαρή είναι αυτή η επίγνωση, τόσο πιο ισχυρή είναι η ώθηση να φέρουμε κάτι καινούριο, να συμμετάσχουμε στην αενάως συνεχιζόμενη δημιουργικότητα μέσα στη φύση. Αυτό είναι το στοιχείο που από το γενετήσιο φτιάχνει την αγάπη, από το κοπάδι την κοινωνία, από το σιτάρι και το σταφύλι το ψωμί και το κρασί, κι από τους ήχους τη μουσική».

(1992:121-122, Απόδοση & τονισμένη γραφή: Κ. Κώστας)

ΠΗΓΕΣ

Fromm, E. (1978). Η Επανάσταση της Ελπίδας (μτφ. Δ. Θεοδωρακάτος). Αθήνα: Εκδόσεις Μπουκουμάνης.

Jaspers, K. (1997). General Psychopathology (Vol. I, II). Baltimore/London: The John Hopkins University Press.

Perls, L. (1992). Living at the Boundary. Gouldsboro: The Gestalt Journal Press.

Τζαβάρας, Ν. (1988). Η Ποίηση του Εμπεδοκλή (κείμενα-μετάφραση-σχόλια). Αθήνα/Γιάννενα: Εκδόσεις Δωδώνη.

Yalom, I. (1980). Existential Psychotherapy. USA: Basic Books.