Αναζήτηση
 
Βασικές Πληροφορίες για τη Διαδικασία της Ψυχοθεραπείας

Στο παρόν κείμενο εστιάζουμε σε ορισμένες βασικές πληροφορίες για τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, με έμφαση στην ατομική ψυχοθεραπεία. Ορισμένα από τα σημεία που επισημαίνουμε ισχύουν φυσικά και σε άλλες μορφές ψυχοθεραπείας, όπως η Ομαδική Θεραπεία  και η Θεραπεία Ζεύγους. Η εστίαση γίνεται υπό το πρίσμα της ψυχοθεραπείας Gestalt (Γκεστάλτ).

 
I.    H AΤΟΜΙΚΗ   ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο συνεργάζεται συστηματικά, ένας-προς-έναν, με έναν ψυχοθεραπευτή για εύλογο χρονικό διάστημα με στόχο να αντιμετωπίσει τα επώδυνα θέματα και καταστάσεις της ζωής του.
Υλοποιείται με τακτικές συναντήσεις που έχουν συχνότητα, συνήθως, μία φορά την βδομάδα. Η διάρκεια κάθε συνάντησης είναι πενήντα λεπτά. Η συχνότητα μπορεί να αυξηθεί σε δύο φορές τη βδομάδα, ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου, για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης, μπορεί να μειωθεί σε δύο φορές ή μία φορά το μήνα για σοβαρούς λόγους. Η τακτικότητα και η σταθερότητα των συνεδριών βοηθάει τον θεραπευόμενο να εντάξει πιο εύκολα την θεραπεία στην καθημερινότητα του και να συγκεντρωθεί στους στόχους του. Κατά την πορεία της θεραπείας οι στόχοι είτε επιτυγχάνονται, είτε τίθενται καινούργιοι, είτε αλλάζουν.
 
II.   ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Τα θεμέλια στα οποία ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος θα βασίσουν την από κοινού προσπάθεια για θεραπεία είναι δύο:
1.   Η Θεραπευτική Σχέση. Η σχέση  θεραπευτή-θεραπευόμενου  έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα. Αρκετοί ερευνητές και συγγραφείς στον τομέα της ψυχοθεραπείας, ιδίως τις δύο τελευταίες δεκαετίες, θεωρούν ότι η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας. Αυτό προϋποθέτει ότι ο θεραπευτής με τη συμμετοχή  και τη στάση του στη θεραπευτική διαδικασία  συμβάλλει στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας η οποία σας δίνει τη δυνατότητα να βιώσετε το αίσθημα:
2.   Η Επίγνωση. Σημαντικό μέρος της διαδικασίας αφιερώνεται στην εκπαίδευση και άσκηση του θεραπευόμενου στο να αποκτά επίγνωση του βιώματός του σε κάθε δεδομένη στιγμή. Η θεραπευτική εργασία με εστίαση  στην επίγνωση μπορεί να γίνει πάνω σε οτιδήποτε ενδιαφέρει τον θεραπευόμενο. Έτσι, μπορείτε να φέρνετε στις συναντήσεις με τον θεραπευτή σας τα πάντα. Καθετί που σας δυσκολεύει ή σας προβληματίζει μπορεί να γίνει αντικείμενο συζήτησης και επεξεργασίας. Ερωτήματα όπως: τί νιώθω; τί αισθάνομαι στο σώμα μου; τί σκέφτομαι; τί φαντάζομαι; τί χρειάζομαι; τί επιθυμώ; μπορούν να ρίξουν φως πάνω σ’ αυτό που μας απασχολεί.
Επίγνωση είναι μια συνολική αντίληψη της εμπειρίας μας σε μια δεδομένη στιγμή. Είναι η αναγνώριση, η ενοποίηση και η νοηματοδότηση των πληροφοριών που μας παρέχει ο οργανισμός μας. Εδώ, ο  οργανισμός σημαίνει το όλον του εαυτού μας.
Η Επίγνωση μπορεί να αφορά είτε σε μια συγκεκριμένη στιγμή και εμπειρία είτε σε μια ευρύτερη περιοχή των βιωμάτων και της ιστορίας μας. Για παράδειγμα, συνειδητοποιούμε ότι διστάζουμε να εκφράσουμε μια συγκεκριμένη ανάγκη στο σύντροφό μας. Είναι αυτό κάτι μεμονωμένο ή κάτι συστηματικό, δηλαδή γίνεται συχνά; Περιορίζεται στη συγκεκριμένη ανάγκη ή αφορά και σε άλλες ανάγκες μας; Περιορίζεται στη συγκεκριμένη σχέση ή αφορά και σε  άλλες σχέσεις μας; Είναι κάτι καινούριο ή υπάρχει από το παρελθόν;
Όπως έχουμε αναφέρει και αλλού (Βλέπετε: Πότε Ενδείκνυται η Ψυχοθεραπεία;) τα θέματα και τα προβλήματά μας είναι σχεσιακά φαινόμενα, δηλαδή συμβαίνουν και αφορούν στις σχέσεις μας με το περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει διότι είμαστε αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντός μας. Σε τελική ανάλυση, η επίγνωση αφορά στη σχέση με τον εαυτό μας, τους άλλους και τις ποικίλες πτυχές του κόσμου.
 
 
III.   Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Πόσο θα διαρκέσει η θεραπεία; Είναι ένα ερώτημα που τίθεται συχνά. Ωστόσο, η διάρκεια της θεραπείας δεν μπορεί να είναι γνωστή απαρχής. Η διάρκεια εξαρτάται κυρίως από τα θέματα και την προσωπικότητα του θεραπευόμενου, την εμπειρία και την προσωπικότητα του θεραπευτή, την ποιότητα της μεταξύ τους σχέσης και την ευρύτερη συγκυρία. Η διάρκεια κυμαίνεται από μήνες έως δύο, τρία ή και τέσσερα χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί και περισσότερο. Φυσικά, ο θεραπευόμενος έχει το δικαίωμα να διακόψει όποτε το επιθυμεί. Ωστόσο, για να αξιοποιήσει κανείς τις δυνατότητες της θεραπευτικής διαδικασίας χρειάζεται να συνεχίσει για χρονικό διάστημα ανάλογο με τις ανάγκες του.
Είναι φυσικό να έχουμε την επιθυμία για άμεσο και γρήγορο αποτέλεσμα. Είναι φυσικό, όταν βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις να σπεύδουμε να τις ξεπεράσουμε. Όμως, αυτή η βιασύνη, που επιτείνεται από τη βιασύνη η οποία διέπει τον πολιτισμό μας, δεν είναι ένας καλός σύμβουλος. Η θεραπεία χρειάζεται να πάρει το χρόνο της. Τις περισσότερες φορές, τα θέματα και τα προβλήματά μας πηγάζουν από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και σχετιζόμαστε με τον κόσμο. Ο τρόπος αντίληψης και ο τρόπος σχετίζεσθαι είναι βαθιά ριζωμένοι στην ύπαρξή μας, είναι μέρος του εαυτού μας και δεν γίνεται να αλλάξουν άμεσα.
Οι άνθρωποι οι οποίοι επιτυγχάνουν μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους, όπως να αλλάξουν επάγγελμα ή καριέρα, να αφήσουν μία κακοποιητική κατάσταση, να αφήσουν μια αρνητική σχέση, να αναπτύξουν έναν θετικό τρόπο να σχετίζονται και να δημιουργήσουν νέες ικανοποιητικές σχέσεις ή να βελτιώσουν τις ήδη υπάρχουσες ή, τέλος, να τακτοποιήσουν εκκρεμότητες και ανοικτούς λογαριασμούς χρόνων, συνήθως βρίσκονται σε θεραπεία τουλάχιστον δύο με τρία χρόνια.
Για ανθρώπους που δεν επιθυμούν να δεσμευτούν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα είναι πιθανόν η Βραχεία Συμβουλευτική να είναι μια κατάλληλη παρέμβαση, ιδίως αν στη δημιουργία και διατήρηση των θεμάτων τους συμβάλλει περισσότερο η συγκυρία ή η αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκονται, παρά η προσωπικότητά τους.  Επίσης, η Υποστηρικτική Ψυχοθεραπεία είναι κατάλληλη μορφή θεραπείας, σχετικά σύντομη, όταν ένα άτομο, ζευγάρι, οικογένεια ή ομάδα ατόμων βρίσκονται  σε καταστάσεις κρίσης ή έντονων μεταβολών, μεταβάσεων ή προκλήσεων στη ζωή τους.
 
IV.   Η  ΠΡΩΤΗ  ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΑΙ  ΓΝΩΡΙΜΙΑ
Η πρώτη συνάντηση με τον θεραπευτή σας είναι μια ελεύθερη συνάντηση γνωριμίας. Ελεύθερη με την έννοια ότι δεν αποτελεί μια προδιαγεγραμμένη διαδικασία, δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο για να ακολουθήσετε. Συχνά, στην πρώτη συνάντηση, οι θεραπευόμενοι αναρωτιούνται από πού ν’ αρχίσουν. Δεν υπάρχει πρόβλημα απ’ όπου κι αν αρχίσετε. Φυσικά, υπάρχουν ορισμένα σημεία εστίασης που μπορούν να σας παρέχουν μιαν ορισμένη κατεύθυνση:
  1. Μπορείτε να εκφράσετε και να μοιραστείτε αυτό που σας συμβαίνει. Τί είναι αυτό που σας φέρνει στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή; Τί σας έκανε να πάρετε την απόφαση και να κάνετε τώρα αυτό το βήμα. Τί προσδοκάτε από την θεραπεία;
  2. Μπορείτε να ζητήσετε πληροφορίες. Μπορείτε να θέσετε ερωτήματα για ό,τι σας απασχολεί: για το πρόβλημά σας, για τη διαδικασία της θεραπείας, την εκπαίδευση και ειδίκευση του θεραπευτή. Μπορείτε να εκφράσετε οποιαδήποτε σχετική απορία έχετε.
  3. Μπορείτε να εστιάσετε στην εμπειρία σας και την ποιότητα της επαφής σας με τον θεραπευτή. Αυτό πιθανόν να είναι αρκετά έως πολύ δύσκολο δεδομένης της συναισθηματικής φόρτισης που συνήθως μπορεί να έχει κανείς στο πρώτο ραντεβού. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα ερωτήματα-δείκτες που μπορούν να σας βοηθήσουν. Νιώθετε, για παράδειγμα, ότι ο θεραπευτής σας αντιμετωπίζει ως ισότιμο πρόσωπο που έχει κάθε στιγμή το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης; Νιώθετε ότι σας αποδέχεται και δεν σας ασκεί κριτική; Αισθάνεστε ασφάλεια;

Πιθανόν η δυσκολία μας να χρησιμοποιήσουμε την ίδια μας την εμπειρία ως οδηγό για τις επιλογές, αποφάσεις και πράξεις μας να είναι η πηγή των επώδυνων θεμάτων και καταστάσεων στη ζωή μας ή ο παράγοντας συντήρησής τους. Η πρώτη συνάντηση με τον θεραπευτή μπορεί να είναι μια πολύ καλή ευκαιρία  να στραφείτε για καθοδήγηση στην ίδια σας την εμπειρία.

Ορισμένοι θεραπευτές προτείνουν έναν αρχικό κύκλο τριών έως πέντε συναντήσεων προκειμένου να έχετε την ευκαιρία για μια αμοιβαία αρχική γνωριμία. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να έχετε ορισμένες εμπειρίες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τον θεραπευτή προκειμένου να διαπιστώσετε αν σας ταιριάζει και αν αισθάνεστε την απαιτούμενη για εσάς αρχική άνεση και ασφάλεια πριν προχωρήσετε σε μια μακροπρόθεσμη συνεργασία μαζί του.
 
V.   ΤΟ  ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Αφού έχει γίνει η αρχική γνωριμία και έχετε αποφασίσει να ξεκινήσετε την θεραπεία σας, υπάρχει μια σειρά θεμάτων τα οποία απαιτούν από κοινού ρύθμιση και συνεννόηση με το θεραπευτή σας. Ο όρος που χρησιμοποιούν οι θεραπευτές γι αυτή τη συνεννόηση και συμφωνία είναι συμβόλαιο. Για τα ελληνικά δεδομένα, αυτή η συμφωνία είναι συνήθως προφορική.
Στο συμβόλαιο ρυθμίζετε θέματα όπως: τί θέλετε να πετύχετε μέσα από τη θεραπεία (το λεγόμενο «αίτημα»), την ημέρα και ώρα των συναντήσεων, το κόστος της θεραπείας, τον τρόπο πληρωμής, πότε θα είναι οι διακοπές, οι δυνατότητες επικοινωνίας με το θεραπευτή σας μεταξύ των συνεδριών ή κατά τη διάρκεια των διακοπών, κλπ. Επίσης, μπορεί να περιλαμβάνει ενημέρωση από το θεραπευτή σας για ορισμένες ιδιαίτερες όψεις του τρόπου με τον οποίο εργάζεται, π.χ. τη σημασία που μπορεί να αποδίδει στην δουλειά με τα όνειρα, ή τη χρήση ασκήσεων αυτογνωσίας, ή για άλλα θέματα που κρίνει ότι πρέπει να είστε ενήμερος/η.
Το συμβόλαιο είναι κάτι δυναμικό και σε ορισμένα του σημεία εξατομικευμένο. Από καιρό σε καιρό αναθεωρείται για να συμπεριλάβει τις εξελισσόμενες ανάγκες σας. 
 
VI.   ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ
 Ο ψυχοθεραπευτής δεσμεύεται στην εργασία του από το επαγγελματικό απόρρητο. Έχει την ηθική και νομική ευθύνη να διατηρεί οτιδήποτε συζητήσετε αποκλειστικά μεταξύ σας.
Η μόνη περίπτωση όπου «σπάει» το απόρρητο είναι αν ο θεραπευτής σας αξιολογήσει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο η ζωή σας ή η ασφάλεια άλλων προσώπων.
Το απόρρητο είναι μια συνθήκη της θεραπείας που ανήκει στη σφαίρα του Ιερού.
 
 
© Κωνσταντίνος Κώστας, Φεβρουάριος 2020 / Αύγουστος 2013